Абай ескерткіші

1-өлең
Күннен шуақ жұқтырмай, айдан арай,
Тұр екенсің тұнжырап, қайран Абай.
Сап бастың ғой Еңсемді өрекпіген,
Жел өксіген құзында, Найзағара-ай!
Адамсың ба, тассың ба— Кімсің, көкем?
Көздегі мұң — жандағы күрсінге тең.
Пенде болсаң — көшеден Әбішіңнің
Іздеп, әлде, елесін тұрсың ба екен?
Айықпайсың неге бұл ойдан жұмбақ?
Түсіне ме көп елің қойғанға ымдап?
Тойған — қымбат тірлікті қазағыңды
Ойландырмақ түрің бе — Тойдан бұрмақ?..
Шаруасы жоқ сен жақта—
Нанына алаң
Бұл қаланың жөңкілген тәрі жаман.
Сенің қайғың қанына дарымаған:
Жас — миғұла, Есті — қырт, кәрі — надан...
Мәз боп жүр ғой сан ақын талайға әйгі,
Көтермейсің неге еңсе,
Абай — қайғы?!
Қара шалы қазақтың азайғанмен,
Ақындары, шүкірлік, азаймайды!..
Көргім кеп ед бейнеңді күлген өктем—
Үндемейсің, зер салдың кімге көктен? —
Жалтақтаймын сен қарап тұрған жаққа,
"Ел бүлігі" сол жерде жүр ме деп мен...
"Көп пысықты" мыңғыртып қала да тұр —
Пірге жүрек бітірмей, данаға — тіл,
Ұлы ақынды шегелеп тас тұғырға,
Ыржаңшыл жұрт жебелеп бара жатыр!..

2-өлең
Абай Ата!
Жан қашан жылымақшы?
Жан түнегін Күн бол да түріп атшы...
Діл-қанағат бермей тұр бұл жамағат,
Бірі — есірік, бірі— арсыз, бірі — бақсы.
Біліп болмас жынды кім, жырынды кім?
Құралында бас қоссаң ілімдінің —
Төбе би боп төрінде отырады:
Кемиек — Серт. Қушық — Шерт. Мұрынды — Мұң.
Орда жайын ұмытқан, отан қамын,
Қопал қарын өңшең бір, тапал дарын.
Кесір кейіп кемеңгер, қатал ғалым,
Алға тартып жан ұқпас жатар Заңын.
Зар өтпестей көбейтіп қатарларын,
Ел үстінен айырып татар дәмін,
Тұрған жандай саудалап атан, нарын —
Отыр, әне, саумалап сақалдарын.
Айыбы сол! — кигенмен шапандарын,
Айта алмайды үйренген мақалдарын.
Сұраған соң шыңғырып ғаріп көмек,
Талай Нәһан келеді халықты елеп.
Жұрт жақсысын тартса алға,
Біздің Қазы Қырт-бақсысын қашанда дәріптемек.
Сүйсінерге түк таппай, қызығарға,
Жаттың түрі тағы да бұзылар ма?
Бұзық арба сықылды неткен жұрт бұл,
Ұлы — орға аунаған, қызы — қарға?!
Аһ ұрып та көрдік қой, ақырып та,
Қатырып та айттық қой, батырып та...
Сұлтандары Заманның— Зарыңды айтсаң
Қарағандай қарайды Мақұлыққа.
Құдайы жоқ, құлы көп таты жұртта
Тәңірлер бар —
Айналған аты Бұтқа.
"Мен Абайдан мықтымын" дейтін Марту,
Көпіріп тұр ел жайлы тақырыпта.
Тұрмастай боп тұралап көз ілгенше
Түсіне ме Миқата — сөзіңді өлсе!
Жатаған жал көкеңіз Жат алдында,
"Абылай аспас асудай" — өзін көрсе!
Қашан назар бұрады Хақ-Тағалам?
Қашан оны ұғады ақпа-надан?
Сақтар аман Қазақты құдай қайда? —
Қордасы мен Қотанын — жоқ қараған,
Ордасы мен Отанын жат талаған!
Абай ата!
Заманы алыс қалған,
Мен мынаны аңғардым,
Данышпан жан:
Күрес қиын — білімді Оңбағанмен,
Көп наданмен білімсіз — Алысқаннан!
Абай ата!
Құлағың салмасаң да,
Күнде-күнде мазаңды алмасам да,
Зарымды естір құдай жоқ.
Саған келіп
Арыз айтып сергимін анда-санда.
Айғыздаса аяусыз көгімді ай, күн,
Өзегімде өксиді Елім жайлы үн...
Тас тұрпатың тұнжырап тіл қатпайды,
Ауыр білем бізден де Сенің Қайғың...

3-өлең
Тас тұғырға таңып қойды тас ғасыр,
Сана сарсаң тартты содан, ес — басыр...
Қасқа Қырын танытпаққа қомданды ол,
Ол толғанды — ағытпаққа Досқа — Сыр.
Ескерткіш боп тұра беру ұнамай,
Тас тұғырдан қарғып түсіп,
Құламай —
Алдындағы кең даңғылдың бойымен
Жүріп кетті, бір күндері ұлы Абай.
Жүріп кетті тас көшемен балпаңдап,
Таяқ қылды қолына бір нән талды ап.
Көктен тура тірі Құдай түскендей
Пенде біткен тұрды біраз аң-таң ғап.
"О ғаламат!
Кетті тасқа жан кіріп!" —
Айқай салды қарлы таулар қарлығып.
Көктің үні естерінен тандырып,
Жөңкілді жұрт жиғандарын қалдырып.
Болып жатты тас қалада ғажап хал,
Пенделерде Әруақ жайлы аз ақпар. —
Барлық міллет көлік мініп жоғалды,
Тек қарайлап қашты жаяу қазақтар...
Босап қалды барлық дүкен, баспана, ал,
Босап қалды барлық кеңсе, баспалар.
Қаңырап тұр — Жазушылар Одағы,
Атеист-тің ол жердегі қасқалар. 
Зым-зия боп самолеттер, автолар,
Аспан астын кетті кезіп жат хабар.
Үкіметтің үйі — сұп-сұр.
Басшылар —
Мәскеу жақтан бұйрық күтіп жатты олар...
Сонша өзінен шошынғанға өр қала,
Қайғылы ақын сәл жымиды зорлана.
Бір есалаң шайыр бар-ды шаһарда,
Соңына оның еріп жүрді сол ғана.
Үркіп ұшты Алатаудың көп құсы,
Бұлт ығысты келген тауға шөккісі...
Шығармады тас қала ақыр тұтқыннан,
Келіп еді Жидебайға кеткісі!
Ай-ұясын салған шақта баққа түн,
Қарсы әрекет қылмайын деп Хаққа тым,
Сілелеген нәтижесіз жүрістен,
Тұғырына қайта мініп жатты ақын...
...Бұл оқиға болған-ды рас, қиялда,
Қиял, шіркін, шығандатқан қиянға.
Бейесепті менің ессіз болмысым
Ұрындырып кетпесе игі Зиянға.
Кешір, аңыз!
Кешір, қиял!
Кеш, өлең!—
Тағдыр — тайғақ,
Тайқы болды Пешенем.
...Ес жиғанда — Тас Мүсіндей түнеріп,
Жүріп келе жатырдым тар көшемен... 

---