Өлең, жыр, ақындар

Абай Құнанбайұлы

Абай (Ибраһим) Құнанбаев Құнанбайұлы (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, композитор, аудармашы, саяси қайраткер, либералды білімді исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.

Ұлы ақын, композитор, саясаткер, ағартушы, қазақтың реалистік жаңа жазба әдебиетінің негізін қалаушы.
Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек есімді 3 ұрпақ тарайды. Бұлардың әрқайсысы кейін бір-бір рулы ел болып кеткен. Айдостың Айпара деген әйелінен: Ыргызбай, Көтыбақ, Топай.
Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде Ыргызбай ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ыргызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды. Өскенбай шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, "Ісің адал болса Өскенбайға бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел сөз қалған.Өскенбайдың әйелі Зердеден Құнанбай туады.
Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра алмай, небәрі 3 жылдан соң оның мұсылманша да, орысша да оқуы аяқталады. Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге шақырып алып, өз жанына ертіп, әкімшілдік-билік жұмыстарына араластырмақ болады. Сөйтіп 13 жастағы Абай ел ісіне араласады.


Туындылары Өлеңдері Нақыл сөздері

Ой кеселдері: уайымсыздық, салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, қайғыға салыну, құмарға берілу.

Ілмектер: Ой, кесел, уайымсыздық, салғырттық, қайғы, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, құмар Абай Құнанбайұлы

Ақыл — жүректің суаты.

Ілмектер: Ақыл, тазалау, нақыл, афоризм Абай Құнанбайұлы

Надан адамның көзі болғанымен — ойы болмайды.

Ілмектер: надан, ой, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Жеңсікқойлық — тез тозар.

Ілмектер: Жеңсікқойлық, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Ынсапсыз істің ақ-қарасына қарамайды.

Ілмектер: Ынсап, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Пайдасыз тақыл — байлаусыз ақыл.

Ілмектер: Пайда, ақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Күн артынан күн туар,
Бір күн дамыл еткізбес.
Ой артынан ой қуар,
Желге мінсең жеткізбес.

Ілмектер: күн, ой, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Өсекші — ел тыныш болса азады.

Ілмектер: өсек, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, ел, өсекші Абай Құнанбайұлы

Әсемпаз болма әр неге,
Өнерпаз болсаң арқалан.
Сен де бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тап та бар қалан.
Қайрат пен ақыл жол табар,
Қашқанға да, қуғанға.

Ілмектер: әсемпаз, өнер, қайрат, ақыл, нақыл, афоризм Абай Құнанбайұлы

Ақыл бітпес дәулетке,
Дәулет бітпес келбетке.

Ілмектер: Ақыл, Дәулет, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, келбет Абай Құнанбайұлы

Ақылсыз би болмас,
Сәулесіз үй болмас.

Ілмектер: ақылсыз, үй, сәулет, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Өзіңе сен, өзіңді алып шығар,
Еңбегің мен ақылың екі жақтап.

Ілмектер: еңбек, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, ақыл Абай Құнанбайұлы

Ақыл, сезім болмаса,
Тіршіліктің несі сән.

Ілмектер: ақыл, сезім, тіршілік, сән, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Пайда менен залалды - ақыл айырады.

Ілмектер: Пайда, залал, ақыл, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Қайғы шығып иыққа,
Қамалтпасын тұйыққа,
Сергі, көңілім, сергі енді!

Ілмектер: Қайғы, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, көңіл Абай Құнанбайұлы

Бұл өмірдің қызығы махаббатпен,
Көрге кірсең үлгілі жақсы атақпен.
Арттағыға сөзің мен ісің қалса,
Өлсең де өлмегенге боласың тең.

Ілмектер: өмір, махаббат, өлім, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, өмірдің қызығы Абай Құнанбайұлы

Менімен менікінің айырылғанын,
Өлді деп ат қойыпты өңшең білмес.

Ілмектер: өлім, өмір, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Біріңді қазақ, бірің дос, көрмесең істің бәрі бос!

Ілмектер: қазақ, дос, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Құдайшылық — жүректе. Қалпыңды таза сақта.

Ілмектер: Құдайшылық, жүрек, таза, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Құдайдан — қорық, пендеден — ұял: балаң бала болсын десең оқыт, мал аяма!

Ілмектер: құдай, қорқу, пенде, ұят, бала, оқу, білім, мал, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы

Қарап көріңіз